مدرسه و آموزش‌های مدرسه از زیربنایی‌ترین و مهم‌ترین پشتوانه‌های یک جامعه برای کامیابی و پیشرفت هستند. در واقع توجه خاص به این بخش و برنامه‌ریزی صحیح، هزینه‌ی مناسب بر روی آموزش و پروش را می‌طلبد. میزان دسترسی به امکانات آموزشی و کیفیت آموزش برای کودکان در کشورهای مختلف، متفاوت است و برخی از کشورها در این زمینه بسیار موفق بوده‌اند و جزء الگوهای نظام آموزشی دنیا محسوب می‌شوند. بالعکس در بسیاری از کشورها، حتی امکان دستیابی به امکانات آموزشی و مدرسه برای همه‌ی کودکان و نوجوانان فراهم نشده است. در این مقاله قصد داریم تا وضعیت تحصیل کودکان در جهان را تا حدودی مورد بحث قرار داده و میزان دسترسی به آموزش و همچنین کیفیت نظام آموزشی در کشورهای مختلف را به‌طور کلی بررسی نمائیم.
میزان کودکان مشغول به تحصیل در کشورهای مختلف
بسیاری از کودکان در سراسر دنیا در مقاطع اولیه‌ی تحصیل مجبور به ترک تحصیل می‌شوند یا امکان تحصیل برایشان فراهم نمی‌شود. در پژوهش‌های مربوط به این موضوع سه علت کلی مورد بحث قرار می‌گیرند. که هر کدام را به‌طور خلاصه واکاوی می‌کنیم.
فقر
عامل اول و در واقع اصلی‌ترین عامل فقر خانواده‌هایی است که کودکان آنها به‌ناچار باید درس و مدرسه را از همان سنین کم کنار گذارند و قبل از کسب سواد و مهارت‌های کافی به دنبال کار و کسب درآمد بروند. در همین راستا خیریه‌هایی نیز بوجود آمده‌اند که در این مقاله می‌توانید اطلاعات جامعی در مورد آن به دست آورید.
عدم وجود امکانات آموزشی
عامل دوم به مشکلات زیرساختی کشور و عدم وجود مدارس و امکانات تحصیلی کافی برمی‌گردد. شاید با خواندن این جمله این سوال در ذهن شما ایجاد شود که آیا هنوز هم جاهایی وجود دارند که در آنها کودکان و نوجوانان دسترسی به مدرسه نداشته باشند؟! در پاسخ به این سوال باید بگوییم که بله هنوز هم در خیلی از کشورهای محروم و حتی نقاط دور افتاد‌ه‌ی برخی از کشورهای در حال توسعه و پیشرفته هم دسترسی به مدارس برای بسیاری کودکان وجود ندارد.
عدم اطلاعات و باورهای غلط خانواده
عامل سوم اما یک موضوع روان‌شناختی و نگاه منفی خانواده‌ها و جوانان به مدرسه و آموزش است. این دیدگاه که بیشتر در خانواده‌های سنتی و یا اقشار تهیدست و کسانی‌که از سطح تحصیلی پایینی برخوردارند، مشاهده می‌شود که گاها نظر مثبتی به ادامه تحصیل فرزندان خود به ویژه دختران ندارند.
روی هم رفته دورنمای نه‌چندان روشن تحصیل و مشکلات زندگی روزمره و معیشت موجب می‌شوند که آموزش و مدرسه به عنوان یک ضروت برای این دسته از افراد مطرح نشود. به این ترتیب کودکانی که از تحصیل باز می‌مانند طی سال‌های بعد جمعیت کثیر بی‌سواد و بدون تخصص آن کشور را تشکیل می‌دهند و امکان پیشرفت و توسعه در کشور تا حدودی سلب خواهد شد. همچنین بسیاری از آسیب‌های مهم اجتماعی که برخی از کشورها مانند ایران با آنها درگیرند هم ریشه در همین موضوع دارد، مواردی مثل کودکان کار، کودکان خیابانی و ازدواج‌های اجباری دختران در سنین پایین از جمله تاثیرات مخربی می‌باشند که با عدم تحصیل کودکان مرتبط‌‌اند. با کمی دقت و بررسی آماری که راجع به وضعیت تحصیل کودکان در جهان منتشر شده‌اند، درمی‌یابیم که بسیاری از کشورها در طی چند سال و با برنامه‌ریزی مناسب توانسته‌اند که پیشرفت چشمگیری در این زمینه داشته باشند.
وضعیت امکانات آموزشی برای کودکان در نقاط مختلف جهان
کشورهای مختلف جهان از ساختارهای آموزشی خاص خود برخوردار هستند و این ساختارها در هرکشوری بر اساس سیاست‌ها، برنامه‌ها و اهداف و بودجه‌ی اختصاص داده شده برای آموزش و پرورش آن کشور متفاوت می باشد. عمده‌ی مشکلات نظام‌های آموزشی ناکارآمد مربوط به عدم تناسب تولیدات نظام آموزشی با بازار کار، کاربرد شیوه‌ها و امکانات قدیمی و سنتی در آموزش و عدم توجه به رویکردهای نوین، عدم برنامه‌ریزی صحیح و ناکارآمد بودن افراد قانون گذار در این حیطه و سرمایه‌گذاری نامناسب و ناکافی برای تربیت افراد متخصص جهت تعلیم و تربیت دانش آموزان می‌شود. چنانچه بخواهیم به وضعیت تحصیل کودکان در جهان به صورت مجزا نگاهی داشته باشیم و به‌صورت قاره‌ای این موضوع را بررسی کنیم، برای هر قاره می‌توانیم شاخصه‌های زیر را به‌صورت خلاصه بیان کنیم. در این گفتار تجزیه و تحلیل نظام آموزشی کشورهای جهان مد نظر نیست و صرفا به نگاهی توصیفی و کلی اکتفا شده‌است.
قاره آسیا
در قاره‌ی پهناور آسیا با توجه به گستره‌ی فراوان فرهنگ و سنت‌های مختلف، با مجموعه متنوعی از نظام های آموزشی مواجه می باشیم؛ که از یک سو برخی مثل کشورهای آسیای شرق نظیر سنگاپور، کره‌ی جنوبی، ژاپن و هنگ کنگ به‌دلیل تطابق بیشتر وضعیت آموزش با اهداف دقیق و از پیش تعیین شده و امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی متخصص جزء برترین کشورهای جهان از منظر تحصیل می‌باشند. و از سوی دیگر برخی نیز با ادامه‌ی روش‌های سنتی در مدارس، عدم تطابق اهداف بازار کار و وضعیت آموزش، عدم تأمین منابع مالی مورد نیاز، عدم امکانات کافی و … از آموزشی پویا بهره‌مند نیستند.
قاره اروپا
درمیان تمام قاره‌های جهان، اروپا را می توان به‌عنوان پیشرفته‌ترین قاره در زمینه‌ی تحصیل کودکان و فراهم بودن امکانات آموزشی تلقی کرد. مهم‌ترین دلایل تا حدودی متفاوت از بقیه‌ی قاره‌ها برای این پیشرفت، اول استقرار و اجتماع عمده‌ی کشورهای توسعه یافته در کل این قاره و دوم قدمت فرهنگی و سوابق درخشان و طولانی علمی و آموزشی در این کشورها، می‌باشند. به این ترتیب همیشه در رده بندی‌های مربوط به درصد سواد جامعه و استانداردهای تحصیل، کشورهایی مثل فنلاند، آلمان، هلند و … جزء برترین کشورها به شمار می‌روند.
قاره آفریقا
عمده‌ی کشورهای آفریقا جزء کشورهای توسعه نیافته و برخی هم در حال توسعه می‌باشند و این شرایط و نبود امکانات و تجهیزات و بودجه‌ی کافی و … سبب شده تا شرایط و امکانات آموزشی هم در اکثر کشورهای آفریقایی در وضعیت مناسبی نباشد. و حتی دسترسی کامل به مدارس و امکانات آموزشی اولیه هم در برخی از نقاط به خوبی وجود ندارد و با بررسی وضعیت تحصیل کودکان در جهان درمی‌یابیم که کشورهایی چون آنگولا، مالی، سومالی و … همواره در زُمره‌ی کشورهایی با پاییین‌ترین سطح سواد و آموزشی قرار دارند.
قاره آمریکا
چنانچه این قاره را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کنیم، بخش شمالی با وجود آمریکا و کانادا سطح بالایی برای تحصیل کودکان فراهم کرده است. که از عوامل خاص پیشرفته بودن این کشورها در زمینه‌ی تحصیل می‌توان برخورداری این کشورها از نظام آموزشی غیرمتمرکز را نام برد، به نحوی که هر کدام از ایالت‌ها دارای وزارت آموزش و پرورش مجزا هستند و آن وزارت در محدوده‌ی خود از استقلال و قدرت تصمیم گیری و قانون‌گذاری لازم برای اداره امور برخوردار می‌باشد. و این موضوع موجب رقابت بین ایالت های مختلف و بالطبع پیشرفت‌شان شده است. البته در آمریکای جنوبی که اغلب کشورهای متوسطی حضور دارند، شرایط تحصیل کودکان به نسبت همسایگان شمالی خود ضعیف‌تر هستند.
تحصیل کودکان موضوعی مهم و حیاتی
همان‌طور که بیان کردیم موضوع تحصیل کودکان یکی از زیربنایی‌ترین لازمه‌های یک کشور برای توسعه و پیشرفت می‌باشد. سعی کردیم در این محتوا وضعیت تحصیل کودکان در جهان را بررسی کنیم و به صورت کلی شرایط تحصیل کودکان در سراسر جهان را شرح دادیم. پیشرفت در این زمینه نیاز به برنامه‌ریزی مناسب، تربیت نیروهای متخصص و امکانات و تجهیزات لازم دارد، که امیدواریم طی سال‌های آینده شاهد پیشرفت وضعیت رفاه و تحصیل کودکان در ایران و جهان باشیم.
