با توجه به آمار نگران‌کننده‌ی سرانه مطالعه‌ی کشور، می‌توان به سادگی متوجه شد که میزان مطالعه غیردرسی در تمامی افراد و به ویژه در دانش‌آموزان، کاهش چشمگیری پیدا کرده است تا حدی که بسیاری از افراد، آن را کاری غیرضروری و حتی هدر دادن وقت می‌دانند. کاهش میزان مطالعه غیردرسی دانش‌آموزان، آینده‌ی تاریکی برای کشور رقم می‌زند. این موضوع، نه تنها به فرهنگ آسیب فراوانی وارد می‌کند؛ بلکه جامعه را از مزایا و فرصت‌های فراوانی که درنتیجه‌ی خواندن کتاب ایجاد می‌شوند؛ بی‌بهره می‌سازد.
علل کاهش میزان مطالعه غیردرسی دانش‌آموزان
بررسی‌های زیادی روی علت‌های کاهش میزان مطالعه غیردرسی دانش‌آموزان صورت گرفته است که برخی از این علل گوناگون را در ادامه بررسی می‌کنیم.
نداشتن آگاهی نسبت به اهمیت مطالعه
مطالعه غیردرسی تنها از روی علاقه صورت می‌گیرد و به همین علت است که اکثر دانش‌آموزان تصور می‌کنند که با خواندن کتاب، کاری غیرضروری انجام داده‌اند و وقتی که برای درس خواندن داشته‌اند؛ هدر رفته است. در صورتی که باید این آگاهی در دانش‌آموزان ایجاد شود که کتاب خواندن، امری بسیار مفید و ضروری است و در طولانی مدت، مزایای فراوانی را به دنبال دارد.
عدم دسترسی به امکانات
شاید نداشتن امکانات کافی، مهم‌ترین علت برای کتاب نخواندن دانش‌آموزان باشد. در بسیاری از شهرها و روستاهای کوچک و دورافتاده‌ی کشور، کتابخانه یا کتاب فروشی مجهزی وجود ندارد که این امر سبب شده است تا بسیاری از دانش‌آموزان به کتاب‌های متنوع دسترسی نداشته باشند. در برخی نقاط، حتی آگاهی رسانی درستی نیز نسبت به این موضوع وجود ندارد و بسیاری از افراد، نسبت به موجودیت برخی از کتاب‌ها، آگاهی ندارند.
گزارشی مرتبط از اهدای کتاب به بورسیه‌های بنیاد دانش را بخوانید
گرانی کتاب
متاسفانه با گرانی کاغذ، بسیاری از انتشاراتی‌ها بسته شده و سایرین نیز نسبت به چاپ کتاب، سختگیر شده‌اند. در نتیجه‌ی این امر، تعداد کثیری از کتاب‌های مفید روز دنیا، در ایران ترجمه و چاپ نمی شوند. همچنین این گرانی سبب شده است که خانواده‌ها، کتاب را کالایی غیرضروری بدانند و آن را از سبد خرید خود حذف کنند. به همین علت، دانش‌آموزان اطلاعات زیادی در مورد امر مفید کتابخوانی ندارند و آگاهی چندانی نسبت به این موضوع پیدا نکرده‌اند.
پیشرفت تکنولوژی
با پیشرفت روزافزون گوشی‌های هوشمند، انقلابی در صنعت کتابخوانی به وجود آمده است. افراد راحت‌طلب‌تر شده‌اند و برای هر موضوعی سریعا در اینترنت به دنبال راه حل می‌گردند که این امر، فرصت پژوهش و جستجو را از مردم گرفته است. دانش‌آموزان این روزها، زرق و برق فضای مجازی را به کتاب خواندن ترجیح می‌دهند و خود را غرق در این فضا کرده‌اند. البته باید در نظر داشت که همین فضای مجازی، گام ارزشمندی نیز در جهت ترویج کتابخوانی برداشته است. با گسترش کتاب‌فروشی‌های مجازی و آگاهی بیشتر مردم نسبت به خرید آنلاین، این فرصت در اختیار همگان قرار گرفته است تا از کتاب خواندن بهره ببرند.
راهکارهای افزایش مطالعه غیردرسی دانش‌آموزان
در چند سال اخیر، جامعه نسبت به اهمیت کتابخوانی، آگاهی بیشتری پیدا کرده است و طیف گستردهای از مردم نگران اوضاع وخیم کتاب خواندن شده‌اند. بررسی‌ها نشان داده است که بهترین گروه برای افزایش سرانه مطالعه کشور، دانش‌آموزان هستند و باید راهکارهای متنوعی در جهت نشان دادن اهمیت کتاب خواندن، برای دانش‌آموزان اعمال شود.
پروژه های گوناگون برای نشان دادن اهمیت کتابخوانی
تعداد زیادی از افراد دلسوز، فرهنگ زیبایی را شروع کرده‌اند که در جهت ترویج کتابخوانی گام بر می‌دارند. این افراد پروژه‌های متنوعی برای افراد گوناگون از جمله دانش‌آموزان راه‌اندازی کرده‌اند تا آن‌ها را بهتر با فضای کتابخوانی و علت‌های اهمیت آن آشنا کنند و به صورت عملی نشان دهند که کتاب خواندن چه فواید و مزایایی برای انسان به ارمغان می‌آورد. این پروژه‌ها، در قالب‌های متنوعی از جمله برگزاری مسابقات کتابخوانی و اعطا جایزه به افراد برتر، جذب نیرو کار جوان در کتابفروشی و همچنین تقویت کتابخانه مدارس و احداث کتابخانه‌های جدید، صورت می‌پذیرد.
افزایش آگاهی برای مطالعه غیردرسی دانش‌آموزان
مسئولین مدارس باید بدانند که روند انجام امور در سیستم آموزشی، تاثیر مستقیمی برای افزایش انگیزه و درنتیجه، افزایش میزان مطالعه‌ی غیردرسی دانش‌آموزان می‌گذارد. در مدرسه باید فرهنگ جدیدی ایجاد شود که در آن، دانش‌آموزان فقط نگران نمره نباشند و بتوانند لذت کتاب خواندن را بچشند و اهمیت آن را متوجه شوند.
این امر فقط توسط کادر مدرسه، به ویژه معلمین صورت می‌پذیرد زیرا دانش‌آموزان در تمامی مقاطع به ویژه در دبیرستان، فقط نگران وضعیت درسی خود هستند و این قضیه تبدیل به علت اصلی کاهش مطالعه غیردرسی آن ها شده است. معلمین باید فضایی ایجاد کنند که دانش‌آموزان بتوانند در آن، با خیالی آسوده به مطالعه‌ی درسی بپردازند و سپس زمان اضافه را به مطالعه‌ی غیردرسی اختصاص دهند.
استفاده از قدرت تکنولوژی
اینترنت، بهترین بستر برای آگاهی رسانی در مورد موضوعات گوناگون است. سرعت زیاد پخش اخبار در آن و همچنین دسترسی به طیف وسیع و نامحدودی از اطلاعات، این فضا را به مکانی مناسب در جهت ترویج فرهنگ کتابخوانی تبدیل کرده است. این روزها با گسترش آگاهی افراد در مورد خرید آنلاین و همچنین افزوده شدن به تعداد کتاب‌فروشی‌های مجازی، کتابخوانی برای بسیاری از افراد ممکن شده است. این موضوع می‌تواند کمک شایانی برای افرادی باشد که دسترسی چندانی به کتابخانه و کتاب‌فروشی‌های حضوری ندارند. همچنین اینترنت تبدیل به فضای مناسبی برای مبادله نظرات و آشنایی با افراد کتابخوان شده که خود برای ترویج این فرهنگ مهم، از اهمیت فراوانی برخوردار است.
خانواده، مدرسه‌ی اول
مدارس تاثیر فراوانی بر شکل‌گیری شخصیت دانش‌آموزان دارند اما شروع شکل دادن به یک شخصیت کتابخوان، ابتدا وظیفه‌ی خانواده است. پدر و مادر باید از کودکی، فرزند خود را کتاب آشنا کنند و فضایی ایجاد کنند که کودک پس از ورود به مدرسه بداند که نباید فقط نگران وضعیت تحصیلی خود باشد بلکه در کنار آن، باید ساعاتی را به مطالعه غیردرسی اختصاص دهد. این امر سبب افزایش چشمگیر میزان مطالعه غیردرسی دانش‌آموزان شده است. فرد ابتدا در محیط خانه با فرهنگ کتابخوانی توسط پدر و مادر خود آشنا می‌شود که در نتیجه‌ی این موضوع، شخصیت کتابخوان وی شکل می‌پذیرد.
فرهنگ کتابخوانی، پایه‌ی اصلی تمدن
با نگاه به وضعیت مطالعه‌ی کشورهای رو به پیشرفت، می‌توانید پی ببرید که در این کشورها، میزان مطالعه‌ی غیردرسی نیز به طرز چشمگیری زیاد بوده و هر روز نیز رو به افزایش است. فرهنگ کتابخوانی، ابتدایی‌ترین عنصر شکل‌گیری جهان آینده است و همچنین تمامی فرهنگ‌ها و آداب دیگر نیز از این فرهنگ، منشا می‌گیرند. کتاب خواندن، سبب رشد ذهن و فضای فکری افراد می‌شود؛ در نتیجه‌ی این موضوع به وقوع پیوستن طیف گستردهای از اتفاقات مفید برای آینده‌ی کشور، دور از انتظار نیست.
